Bilgisayarlar Doğal Dili Anlamıyorlar – Yapay Zeka

Bir kişinin yabacısı olduğu bir bilim konusunda akademik bir topluluğun teknik konuşmalarına tanık olduğunu varsayalım. Aslında cümlelerin çoğunu anlayamayacaktır. Çünkü daha önce hiç karşılaşmadığı sözcükler olacaktır. Anlam çıkarsaması yapmakta zorlanacaktır. Hatta bir kelime yanlış telaffuz edildiğinde bunu fark edip, kafasında düzeltemeyecektir. Çünkü o kelimenin düzgün halini zaten bilmiyordur. Benzer şeyler örneğin futbola ilgisiz birinin, taraftarların futbol konuşmasına tanık olduğunda da geçerli olur. Terimleri anlamaz. Ya da futbolcuların isimlerini aklında tutamaz. İmla hatası yapılmış isimleri, kafasında düzeltemez. Ve söylenen o isimle kimin kastedildiğini bilemez. Sıkılır. Oysa futbola ilgili biri, imla hatası yapılarak söylenmiş de olsa, o ismi kafasında düzeltir ve kimin kastedildiğini hemen anlar. Çünkü o hazırdır. Önceden bu konuda bilgi biriktirmiştir. Dolayısıyla bağlantıları hemen kurabilir.

Yani insanlar da sohbet robotları gibi yabancısı oldukları bir konuda konuşurken oldukça zorlanırlar. Konuşmaya çok fazla dahil olamazlar. Hatta teknik bir konuda konuşuluyorsa mantıksız şeyler de söyleyebilir. Siri ya da banka asistanlarını eğitilmedikleri bir konuyu konuşmaya zorlandıklarında mantıksız şeyler söylememelerini beklemek haksızlık olacaktır. Mesela çocuklar da konuşmada geçen bir ironiyi fark edemeyebilir.

Şu örneğe göz atalım: “Ali pazara gidiyor” Bu cümlenin iki anlamı olabilir. “Ali pazar günü gidiyor” ya da “Ali pazar yerine gidiyor”. Bunu anlamak için geçtiği konuya bakmak gerekir, yani sadece cümle grameri yetmez. Zaten doğal dilde her cümle dil bilgisine tam uygun da olmaz, tıpkı bu cümle gibi. Eğer konu sebze meyveden bahsediyorsa cümlenin anlamı istatistiksel olarak “Ali pazar yerine gidiyor” olacaktır. Bilgisayarın doğal dili eksiksiz anlayabilmesi için konuyu da anlaması gerekir. Hatta bilgisayar, dil bilgisini anlama konusunda çok sıkı tutulursa, doğal konuşmada aslında kolayca tıkanacaktır.

Peki bilgisayar konuyu nasıl anlayacak. Elbette bu oldukça zor. Ama örneğin banka asistanları bankacılık konusun bir düzeyde anlayabiliyor. Anlama, dar ölçekte gerçekleştirilebildiğine göre, bunun genişletilebileceğini ummak hayalcilik mi olur! İnsanlarda milyarlarca sinir bağlantısı var. Bebeklikten yetişkinliğe kadar yıllarca eğitilmektedirler. Kafada bir sürü farklı konu birikmiş olur. Bu sayede anlamları kolayca çıkarabiliyor, tabii konuşmanın çoğu önceden öğrendiği şekilde ilerliyorsa. Bilgisayar milyarlarca yapay sinir ağını çalıştırabildiğinde ve büyük veriyle uzun süre eğitildiğinde işler ilginçleşecektir. YSA'nın alt katmanları cümleyi anlamaya çalışır. Üst katmanlara doğru konu daha derinlemesine anlaşılmaya çalışır. Konuşmaları anlama konusunda insanlara yaklaşacaktır. Farklı telaffuz edilen sözcüklere karşı hazır olacaktır. Hatta milyarlarca yapay sinire konuşma öğretildiğinde bir “ben” hissi de duymaya başlayabilir.